Chế độ dinh dưỡng cần thiết cho bệnh nhân ung thư
Hiện nay, các ca bệnh ung thư thường chủ yếu tập trung vào điều trị, các chế độ dinh dưỡng để nâng cao thể trạng vẫn chưa được chú trọng nhiều. Theo thống kê, hàng năm ở Việt Nam có gần 150.000 ca qua đời vì ung thư, tỷ lệ 80% do sụt cân, 30% chết do suy kiệt trước khi khối u tái phát. Mặc dù vậy, ở các buổi khám bệnh, còn khá ít người bệnh đề cập đến vấn đề ăn uống như thế nào cho hợp lý.
Với bài viết này, chúng tôi muốn chia sẻ đến các bạn những kiến thức dinh dưỡng hợp lý để đảm bảo các dưỡng chất cần thiết trong việc điều trị bệnh ung thư.
thực đơn cho bệnh nhân ung thư
Bổ sung cá , rau quả và ít thịt.
Bệnh nhân ung thư do phải sử dụng các phác đồ điều trị theo bệnh án, nên việc suy kiệt cơ thể là lẽ đương nhiên. Đây là phản ứng phụ trong thời gian điều trị, và tâm lý lo lắng, chán nản, thiếu động lực hy vọng là một phần gây nên kiệt sức đối với người bệnh. Ngoài ra cũng một phần do khối u gây nên. Khối u ác tính thay đổi sự chuyển hóa năng lượng của cơ thể, làm tiêu hao năng lượng nhiều hơn, các mô biểu bì, tế bào dần bị phá hủy. Một số người bệnh không theo nổi phác đồ điều trị do cân nặng và thể lực bị suy giảm nghiêm trọng. Điều này vô cùng nguy hiểm nó làm tăng giá trị biến chứng, nhiễm trùng, giảm hiệu quả điều trị và thời gian sống của bệnh nhân. Qua đó cho thấy, dinh dưỡng có tác dụng rất lớn trong việc nâng đỡ, hỗ trợ người bệnh có đủ sức theo được phác đồ điều trị nặng nề. Vì vậy, trong quá trình điều trị ung thư, chúng ta cần có kế hoạch xây dựng một chế độ dinh dưỡng hợp lý trước, trong và sau quá trình điều trị với mục tiêu tăng cường, hỗ trợ thể lực cho bệnh nhân. Ngoài ra, việc ăn uống đúng chế độ có thể giúp người bệnh giảm thiểu tối đa bất lợi do tác dụng phụ của phương pháp điều trị và tạo cảm giác sống khỏe hơn cho bệnh nhân. Các nhóm thực phẩm cần thiết gồm các nhóm chất: đạm- bột đường – béo – vitamin, khoáng chất – nước.
Nguồn dinh dưỡng cần thiết cho bệnh nhân ung thư
Theo nghiên cứu thì việc ăn nhiều cá, rau, ít thịt động vật, thêm dầu thực vật như oliu, đậu nành, uống nhiều nước và có thời gian vận động, thể dục thể thao…sẽ hỗ trợ cơ thể đủ nguồn dinh dưỡng và sức khỏe lại ung thư. Có một số quan niệm làm như vậy là cung cấp chất đạm cho khối u. Đây là quan điểm sai lầm. Ngoài ra,để người bệnh dễ hấp thụ dưỡng chất nên chia nhỏ các bữa ăn theo khẩu vi của bệnh nhân. Ngoài ra, để giúp cho việc điều trị đạt kết quả cao hơn, thì tâm lý người bệnh phải thật thoải mái, đầu óc cần được thư giãn, tránh áp lực hay suy nghĩ quá mức.
Một số loại dưỡng chất quan trọng cần thiết:
Đạm
Là nguồn nguyên liệu cung cấp các loại acid amin thiết yếu cho cơ thể.Trong khẩu phần ăn hàng ngày phải có sự cân đối của protein thực vật và động vật. thịt gia cầm có màu trắng sẽ có lợi hơn cho sức khỏe. Người bệnh cũng cần thêm các nguồn sắt, kẽm từ các loại thịt màu đỏ như thịt bò, thịt lợn… Hải sản tôm cua là nguồn cung cấp các acid amin quý giá cho cơ thể
Tinh bột
Đối với chế độ dinh dưỡng của người bệnh ung thư, thì trong khẩu phần ăn hàng ngày nên chọn các loại ngũ cốc nguyên hạt (gạo, ngô, lúa mì, hạt lúa mạch), các loại củ (khoai lang, khoai tây, khoai sọ, củ sắn…) Không nên dùng các loại thực phẩm chế biến sẵn vì nó có chứa đường, các chất phụ gia cũng là tác nhân gây thêm thêm tỉ lệ bệnh ung thư.
Chất béo (Lipid)
Đây là nguồn chất có gí trị năng lượng cao cho cơ thể, giúp hình thành cấu trúc tế bào. Vì vậy, lipid cũng là một loại thực phẩm không thể thiếu trong khẩu phần ăn hàng ngày, với hàm lượng lipid béo không nó không quá 50% tổng năng lượng.
người ung thư cần nguồn thực phẩm dồi dào
Rau quả
Rau quả là nguồn thực phẩm cung cấp rất nhiều vitamin A,E,D… cho cơ thể. Để tốt nhất, ta nên chọn các loại có nguồn gốc và tươi sạch để đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Ngoài ra, để hạn chế việc mất các vitamin trong quá trình chế biến thì ta nên bảo quản trong điều kiện lạnh.
Những bất lợi thường gặp trong quá trình điều trị bệnh ung thư
Trong thời gian thực hiện đúng phác đồ trị bệnh ung thư, ngoài việc đảm bảo chế độ dinh dưỡng hợp lý phù hợp cho từng người bệnh thi song song đó, người bệnh cũng gặp phải nhiều bất lợi gây khó khăn cho việc điều trị:
Biếng ăn là trường hợp phổ biến thường gặp nhất. Những tác dụng phụ của thuốc, tâm lý sợ hãi, những thay đổi về khẩu vị là nguyên nhân gây ra biếng ăn. Trong một số trường hợp, biếng ăn chỉ kéo dài vài ngày , nhưng cũng có những trường hợp biếng ăn kéo dài lâu hơn. Theo lời khuyên từ các chuyên gia dinh dưỡng, việc biếng ăn nên phải cải thiện càng sớm càng tốt. Bữa sáng là quan trọng nhất, nên ăn nhiều (⅓ năng lượng cả ngày) và chia nhỏ các bữa ăn tiếp theo. Trong bữa ăn cần có không khí vui vẻ ,thoải mái để tạo cảm giác ngon miệng hơn cho bệnh nhân. Bệnh nhân thường bị thay đổi khẩu vị trong thời gian bệnh và điều trị. Người bệnh thường có cảm giác đắng hoặc có mùi tanh đối với những loại thực phẩm có hàm lượng đạm cao. Tuy nhiên, cảm giác này sẽ thay đổi sau khi chấm dứt điều trị. Để tránh những hiện tượng này, người bệnh nên áp dụng một số phương pháp sau:
- Nên súc miệng trước khi ăn
- Ăn những loại trái cây có vị chua như chanh, quýt, bưởi, cam
- Sử dụng một số loại nước sốt và gia vị trong món ăn
- Không nên ăn nhiều thịt đỏ và tăng cường ăn những món ăn khoái khẩu
- Chia ra nhiều bữa nhỏ để ăn trong ngày
Đối với những trường hợp người bệnh phải hóa trị hay xạ trị vùng đầu cổ… thì người bệnh dễ gặp cảm giác khô miệng d bị giảm tiết nước bọt, dẫn đến tình trạng chán ăn thêm nghiêm trọng. Đối với trường hợp này thì khẩu phần ăn phải được chế biến nhiều nước, thức ăn mềm, tránh ăn nhiều đường, ăn thêm hoa quả chua nhằm tiết nước bọt nhiều hơn, vệ sinh răng miệng thường xuyên hơn, tối thiểu phải súc miệng 4 lần 1 ngày, uống từng ngụm nước sau vài phút…
Ngoài ra, trong thời gian điều trị còn có một số trường hợp đau và nhiễm trùng miệng, hầu họng…..khi có cảm giác như vậy, bệnh nhân nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa để đảm bảo chắc rằng vấn đề đau là do tác dụng phụ của liệu pháp điều trị hay do các bệnh răng miệng gây nên. Người bệnh không nên ăn các loại thực phẩm có vị cay nồng hay quá nóng, quá cứng. Trong khẩu phần ăn hằng ngày nên chọn những loại thực phẩm mềm, dễ nhai nuốt như: bột ngũ cốc, bún, mỳ, miến, phô mai, sữa…
Đa số bệnh nhân hóa trị liệu có cảm giác buồn nôn và nôn. Lời khuyên cho trường hợp này nên ăn trước khi đói, uống nước chậm, nhiều hóp trong ngày, tránh ăn thực phẩm có nhiều dầu mỡ gây khó tiêu, ăn nhiều thực phẩm khô như bánh quy giòn, bánh mì nướng….
Ngoài những vấn đề thực phẩm kể trên, còn có vấn đề uống nước cũng là vấn đề thường gặp. Hầu hết các bệnh nhân đều ngại uống -nước. Nhưng đặc biệt với bệnh nhân ung thư thì nên uống càng nhiều nước càng tốt, ít nhất 8-12 ly nước mỗi ngày. Nước gồm các loại như nước chín sạch, sữa, nước ép rau quả hoặc những thực phẩm chứa nước.
Một vấn đề khác thường gặp là táo bón ở bệnh nhân ung thư. Thiếu chất xơ trong khẩu phần dinh dưỡng hoặc thiếu nước là một trong những nguyên nhân gây nên. Vì vậy với trường hợp bệnh nhân bị táo bón thì thì trong khẩu phần ăn hàng ngày nên có 25-35g cho một bệnh nhân/ 1 ngày, nên vận động và đi bộ thường xuyên hơn.
Trên đây là một số chia sẻ lời khuyên chế độ dinh dưỡng cho các bệnh nhân ung thư, chúng tôi hy vọng các bạn có thể thực hiện đúng các lời khuyên này và điều quan trọng nhất là luôn giữ tâm trạng suy nghĩ phải lạc quan và thoải mái nhất trong suốt quá trình trị liệu.
